Inhoudsopgave
Inleiding
4
Tv gerelateerd medium,
de massa bereiken, rechtstreekse uitzending, verspreiding
6
De instituten maakten het mogelijk
10
Bert Schutter, kennismaking met videografie
16
Waarneming als uitgangspunt voor beeldend onderzoek
19
Concept-Art als voorganger van de videokunst
22
Servaas Schoone videokunst-pneumatiek
25
Kritische reflectie op het massamedium
28
Servaas-Schutter
wat is tv realiteit en wat is de realiteit van waarnemen
29
Eindnoten
32
Bronvermelding
38Inleiding
In dit onderzoek wil ik ingaan op de ontwikkeling van de videokunst in Nederland in de
jaren zeventig en tachtig bij met name de kunstenaars Bert Schutter en Servaas
Schoone. De keuze voor deze twee kunstenaars heeft als reden dat beiden in hun werk
een duidelijke relatie aangaan met het medium video vanuit twee verschillende posities.
Ook denk ik dat de werken van deze twee kunstenaars inzicht bieden in de
ontwikkeling van de videokunst in Nederland en dat ze door hun verscheiden
achtergronden samen een goed beeld geven van de tijd en de bewegingen in de
beeldende kunst op dat moment. Videokunst is een lastig fenomeen, want het
suggereert zich enkel te bedienen van het medium video. In de begin fase van het
medium, gingen er velen met dit medium werken, niet enkel kunstenaars en waar
kunstenaars het nieuwe medium gingen onderzoeken, kwamen ze vanuit zeer diverse
achtergronden en disciplines. In deze tekst wil ik een lijn uitzetten die een deel van
de beginfase en de ontwikkeling van dit medium weergeeft om zo ook een heldere lijn
te scheppen, in dit geval, hoe videokunst zich in Nederland ontwikkelde.
Vanzelfsprekend is videokunst te omvangrijk, om in zijn geheel te beschouwen in een
korte tekst. Desondanks wil ik een kader scheppen van waaruit, in een nadere
beschouwing, tot verdieping kan over worden gegaan. Videokunst is in mijn ogen een
fascinerend medium, dat veel verandering heeft gebracht in de beeldende kunst en is
opgekomen in een tijd die zeer complex was. Er waren veel bewegingen en
verschuivingen in de jaren zestig, toen videografie, het vastleggen van bewegende
beelden op een drager, in dit geval de videotape, zijn intrede deed in de beeldende
kunst. Dit kwam met name doordat de sony portapak camera op de markt kwam, een
draagbare camera, die het voor kunstenaars mogelijk maakte zelf opnames te maken.
Niet enkel in de beeldende kunst, die toen hoogtij vierde in zijn veelheid aan
stromingen en definities, maar ook in de maatschappij waren er veranderingen. Mede
door de technische ontwikkelingen waren er in een relatief korte tijd ook veel
maatschappelijke veranderingen en mogelijkheden, die voorheen ondenkbaar zouden
zijn geweest. In deze tijd van snelle verschuivingen deed video zijn intrede in de
beeldende kunst en daarmee transformeerde in nog geen halve eeuw de kaders van dekunstwereld tot moeilijke lijnen die wortelden in zowel kunstveld, maatschappij als in
de techniek en die op de dag van vandaag nog steeds moeizaam zijn te ontknopen voor
zowel critici als kunstliefhebbers. In deze tekst wil ik aan de hand van het medium
video inzicht geven in deze verwevenheid. Ik zal proberen helderheid te scheppen in het
tijdsbeeld en dan met name in de verandering omtrent waarneming in de beeldende
kunst. Het medium video heeft mijns inziens te maken met meerdere
probleemstellingen wat betreft de waarneming. Zeker wanneer bekeken vanuit de
beeldende kunst in de jaren zeventig. Het is niet alleen het kijken naar kunst dat in deze
tijd nog aan bijstellingen onderhevig was, door ontwikkelingen na Duchamp en Kosuth,
maar ook het hele issue omtrent realiteitsweergave van het medium televisie was nog in
volle beweging. Daarnaast bestond er ook een kritische houding vanuit de beeldende
kunst, juist omdat het vanuit de traditie ongewoon was een visueel werk te maken, dat
enkel bestond bij de gratie van zijn aansluiting op het stroomnet. Hoewel werken met
licht en beweging toch al langer bestonden en geaccepteerd waren, zoals in de
kinetische kunst, was de sprong die nu gemaakt werd voor velen toch een stap te ver. Er
deden zich dan ook veel kritische geluiden voor, met name vanuit de behoudende
disciplines. Nog een moeilijkheidsgraad was de video installatievorm die kort na de
tape weergave ontstond. In deze installatievorm werd een nieuwe laag van
waarnemingsproblematiek aan het daglicht gebracht.
In deze tekst zullen vele bewegingen die in deze tijd plaats hadden ook niet aan de orde
komen, of niet nader worden uitgewerkt. Ik probeer in deze tekst aan de hand van Bert
Schutter en Servaas Schoone inzicht te geven in deze complexe tijd en zal andere
kunstenaars en gebieden met betrekking tot het medium, deze tijd en de daaropvolgende
jaren bewaren voor een vervolgonderzoek, omdat ik de omvangrijke ontwikkeling van
het medium en de videokunst anders tekort zou doen.
Om Bert Schutter en Servaas Schoone te plaatsen in de ontwikkeling van de
videokunst, is het van belang terug te kijken op en naar de beginperiode van dit medium
en de voorgangers van Schutter en Servaas. In deze scriptie is gekozen de periode te
laten beginnen bij Gerry Schum. Terwijl ik me er terdege van bewust ben dat in andere
essays en theses vaak wordt uitgegaan van een oorsprong die elders ligt, variërend van
de filmindustrie, de korte film, de sony portapak camera, de performances, de fluxusbeweging, Nam June Paik en vele andere ijkpunten, heb ik er voor gekozen het kader
elders te leggen en Schum als vertrekpunt te nemen voor de verdere ontwikkeling. De
voornaamste reden hiervoor is dat Schum iets beoogde met video dat naar mijn idee
dicht stond bij de inhoudelijke ontwikkelingen van de beeldende kunst in zijn tijd.
Schum introduceerde het medium, in zijn oorspronkelijke vorm, namelijk uitzenden van
beelden via de televisie en niet zoals we dat nu kennen, een reportage over kunst, of
video ingezet als discipline of onderdeel van beeldend werk in de
tentoonstellingsruimte. Zijn idee videowerken rechtstreeks uit te zenden, was een inzet
die tot dusver nog niet aan de orde was geweest in de beeldende kunst. Het gaf ruimte,
in een tijd dat veel kunstenaars zochten naar andere presentatiemogelijkheden dan
diegene die bekend waren in de wereld van de beeldende kunst zelf. Zoals de fluxus
beweging zijn podium zelf creëerde en zich afzette tegen het gangbare circuit,
ontstonden er land art werken, die lastig waren te vertonen voor een groter publiek en
speelden er binnen meerdere kunstbewegingen vragen omtrent de verschijningsvorm en
presentatieplek van het werk. Schum had zijn zinnen gezet, niet alleen op het medium
video, of het bereiken van veel mensen via dit massamedium, maar ook op het
verspreiden buiten de conventies van de beeldende kunst om. Hij wilde ook minder
bekende kunstenaars een kans geven, hun werk te presenteren aan een publiek. De
complicaties met betrekking tot deze keuze zullen later worden besproken. Ondanks de
moeilijkheden heeft Schum een poging gedaan die veel invloed heeft gehad op
kunstenaars en hoe ze zich in hun werk verhielden tot het medium. Dit heeft
geresulteerd in een aantal interessante werken en een mooie geschiedenis en
ontwikkeling van het medium video van waaruit nog steeds bewegingsmogelijkheden
worden gebruikt voor verdere ontwikkelingen in de beeldende kunst vandaag de dag.de gehele tekst lezen? neem contact op met info@clairebanziger.nl
Van ontdekking tot
opheffing van het
medium
Geen opmerkingen:
Een reactie posten